Vào chiều ngày 3/10/2023, Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển công bố giải Nobel Vật lý 2023 thuộc về các nhà khoa học Pierre Agostini (người Pháp), Ferenc Krausz (người Áo gốc Hungary) và Anne L' Huillier (người Thụy Điển gốc Pháp) cho các phương pháp thực nghiệm tạo ra xung ánh sáng atto giây phục vụ nghiên cứu động lực học điện tử trong vật chất. Ba nhà khoa học đoạt giải Nobel Vật lý 2023 vì các thí nghiệm của họ mang đến cho nhân loại những công cụ mới để khám phá thế giới electron bên trong các nguyên tử và phân tử. Pierre Agostini, Ferenc Krausz và Anne L'Huillier đã chứng minh một cách để tạo ra các xung ánh sáng cực ngắn có thể được sử dụng để đo các quá trình nhanh chóng trong đó các electron di chuyển hoặc thay đổi năng lượng.

Các sự kiện chuyển động nhanh chảy vào nhau khi được con người cảm nhận, giống như một bộ phim bao gồm các hình ảnh tĩnh được coi là chuyển động liên tục. Nếu chúng ta muốn điều tra các sự kiện thực sự ngắn gọn, chúng ta cần công nghệ đặc biệt. Trong thế giới electron, những thay đổi xảy ra trong vài phần mười attosecond (atto giây) - một attosecond ngắn đến mức có nhiều trong một giây bằng vài giây kể từ khi vũ trụ ra đời. Các thí nghiệm của ba nhà khoa học đoạt giải đã tạo ra các xung ánh sáng ngắn đến mức chúng được đo bằng attosecond, do đó chứng minh rằng các xung này có thể được sử dụng để cung cấp hình ảnh của các quá trình bên trong các nguyên tử và phân tử. Những đóng góp mới này đã cho phép điều tra các quy trình nhanh đến mức trước đây chưa thể theo dõi.

"Bây giờ chúng ta có thể mở cánh cửa đến với thế giới electron. Vật lý Attosecond cho chúng ta cơ hội để hiểu các cơ chế bị chi phối bởi các electron. Bước tiếp theo sẽ là sử dụng chúng", Eva Olsson, Chủ tịch Ủy ban Nobel Vật lý cho biết.

Có những ứng dụng tiềm năng trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Ví dụ, trong điện tử, điều quan trọng là phải hiểu và kiểm soát cách các electron hoạt động trong vật liệu. Xung Attosecond cũng có thể được sử dụng để xác định các phân tử khác nhau, chẳng hạn như trong chẩn đoán y tế.

Đây là giải thưởng thứ hai, sau Nobel Y Sinh, được công bố trong mùa giải Nobel năm 2023. Trước đó, vào ngày 2/10/2023, tại thủ đô Stockholm (Thụy Điển), Hội đồng Nobel tại Viện Karolinska đã công bố giải Nobel 2023 Y Sinh thuộc về nhà khoa học người Hungary Katalin Kariko và nhà khoa học người Mỹ Drew Weissman với phát hiện về việc biến đổi cơ sở nucleoside để phát triển vaccine công nghệ mRNA hiệu quả trong phòng ngừa COVID-19.

Nguồn: //www.nobelprize.org/prizes/physics/2023/press-release/

Xử lý tin: Phương Hà